Xanuunka Macaanka: Sababaha, Calaamadaha, iyo Daawooyinka Dabiiciga ah

LONDON (Daawada) – Xanuunka macaanka : waa cudur caan ah oo saameeya malaayiin qof adduunka, gaar ahaan bulshada Soomaaliyeed. Waa cudur si toos ah ula xiriira heerka sonkorta ee dhiigga ku jirta, waxaana jira noocyo kala duwan oo macaanka ah. Qormadan, waxaan uga hadli doonnaa waxa uu yahay macaanku, sababaha uu ku yimaado, sida uu dadka Soomaaliyeed u saameeyo, iyo daawooyinka dabiiciga ah ee waxtarka leh.

Waamaxay Xanuunka Macaanku?

Macaanku waa cudur keena heer-sonkor sareysa (hyperglycemia) oo joogto ah. Waxay timaadaa marka jirku uusan soo saarin insuliin ku filan ama uusan si sax ah uga faa'iidaysan karin insuliinta uu soo saaro. Insuliintu waa hormoon uu pancreas-ku soo daayo si ay u maamusho sonkorta ku jirta dhiigga.

Waxaa jira laba nooc oo waaweyn oo macaanka ah:

1. Macaanka Nooca 1 – Wuxuu yimaadaa marka difaaca jirku si khaldan u burburiyo unugyada pancreas-ka ee soo saara insuliinta.
2. Macaanka Nooca 2 – Wuxuu badanaa la xiriiraa qaab nololeedka, miisaanka xad-dhaafka ah, iyo hidde-raaca. Waa nooca ugu badan, gaar ahaan dadka waaweyn.

Maxay Tahay Sababta Uu Macaanku Uga Dhici Karo Dadka Soomaaliyeed?

Dadka Soomaaliyeed waxay leeyihiin hidde-raac ay ugu nugul yihiin cudurrada sonkorta la xiriira. Waxaa jira dhowr sababood oo keeni kara in Soomaalidu u nuglaato macaanka:

• Hidde-raac (Genetics): Haddii waalidkaaga ama qaraabadaada ay qabaan macaanka, adiguna waad u nuglaan kartaa.
• Cuntada & Hab-nololeedka: Soomaalidu waxay jecel yihiin cuntooyinka sonkorta badan leh sida canjeelada, malabka, iyo rootiga cad. Intaa waxaa dheer, Soomaalida qurbaha ku nool waxay u badan yihiin dad aan aad u jimicsan, taasoo sii xoojisa halista cudurka.
• Kacsanaanta & Walbahaarka: Nolol adag oo lala kulmo sida qaxootinimada, shaqo la'aanta, iyo kala-guurka dhaqan waxay keeni karaan cadaadis sare oo jidhka saameeya, taasoo kordhin karta fursadda macaanka.
• Miisaan Xad-dhaaf Ah: Cayilka iyo buurnaanta ayaa si weyn ula xiriira macaanka Nooca 2.

Waa Maxay Calaamadaha Macaanku?

Haddii aad isku aragtid calaamadahan, waxaa muhiim ah inaad baaritaan samayso:

• Oon badan oo joogto ah
• Kaadida oo soo badata, xitaa habeenkii
• Daalku oo bato
• Aragga oo daciifa
• Dhaawacyada oo si tartiib ah u bogsada
• Daal, culeys la dareemo, iyo dareen xanuun jirka ah

Saamaynta Macaanka Haddii Aan La Daawaynin

Haddii macaanka aan la xakamayn, wuxuu sababi karaa dhibaatooyin daran sida:

• Xanuunada wadnaha iyo xididdada dhiigga
• Indho beel
• Kelyaha oo shaqadoodu yaraato
• Lugaha oo infekshan yeesha, taasoo keeni karta in la gooyo

Ma Jiraan Daawooyin Dabiici Ah oo Waxtar Leh?

Haa, waxaa jira dhir iyo dawooyin dabiici ah oo gacan ka geysan kara yareynta sonkorta dhiigga:

1. Berberine – Waa maaddo laga helo dhirta qaar, waxay la mid noqotay waxtarka metformin oo ah daawo loo isticmaalo macaanka.
2. Qalajiska Cinabka (Resveratrol) – Waxay kor u qaadaa xasaasiyadda insuliinta.
3. Caanaha Geela – Waxaa la ogaaday in caanaha geelu ay leeyihiin insulin dabiici ah oo caawin kara.
4. Qorfe (Cinnamon) – Waxay caawisaa in sonkorta dhiigga hoos loo dhigo.
5. Xamarta (Tamarind) iyo Xabbad-sowda – Waxay leeyihiin maaddooyin xakameyn kara sonkorta dhiigga.

Maxay Tahay Habka Ugu Fiican Ee Macaanka Loo Xakameyn Karaa?

• Cunto caafimaad leh – Iska ilaali sonkorta badan iyo cuntooyinka la warshadeeyey.
• Jimicsi joogto ah – Socodka maalinlaha ah ama jimicsiga kale wuxuu caawiyaa jirka inuu si wanaagsan uga faa’iidaysto insuliinta.
• Cabitaanka biyaha oo la kordhiyo – Biyuhu waxay yareeyaan sonkorta dhiigga.
• Xakamaynta walbahaarka – Raadi xeelado aad ku dejiso niyada sida salaadda, Neefsashada, iyo jimicsiga

Gunaanad

Macaanku waa xanuun caadi ah oo la xakameyn karo haddii la qaato hab nololeed sax ah iyo dawooyin dabiici ah. Soomaalidu waa in ay feejignaadaan, gaar ahaan kuwa qoysaskooda horey uga jiray cudurkan. Iska hubi caafimaadkaaga mar walba, samee jimicsi, xakamee cuntooyinkaaga, iskana ilaali walbahaarka.