Xanuunka Gastritis: Sababaha, Calaamadaha, iyo Daaweynta Dabiiciga ah

OSLO (Daawada) - Xanuunka caloosha ee Gastritis waa dhibaato caafimaad oo si weyn u saameysa dad badan, waxaana laga yaabaa in dad badan oo Soomaaliyeed ay qabaan iyagoo aan ogeyn. Gastritis waa caabuq ama dhaawac ku dhaca xuubka gudaha ee caloosha, taasoo keenta xanuun iyo raaxo darro badan.

Maxay tahay Gastritis?

Gastritis waa xanuun ka dhasha barar ama dhaawac ku dhaca xuubka gudaha ee caloosha (mucosa). Xuubkan waxa uu leeyahay lakab jilicsan oo soo saara dheecaanka dheefshiidka caawiya, laakiin marka xuubkaasi dhaawacmo, dheecaanka aashitada caloosha ayaa dhaawac u geysan kara.

Waa maxay sababaha keena Gastritis?

Sababaha ugu waaweyn ee keeni kara Gastritis waxaa ka mid ah:

• Bakteeriyada Helicobacter pylori (H. pylori) – Waa bakteeriyo caadi ahaan laga helo caloosha, laakiin haddii ay taranto waxay keeni kartaa caabuq.
• Isticmaalka xad-dhaafka ah ee NSAIDs (Dawooyinka xanuun baabi'iya) – Sida Aspirin iyo Ibuprofen, kuwaas oo waxyeelleyn kara xuubka caloosha.
• Cabista Alkoolka iyo Sigaarka – Waxay daciifiyaan difaaca xuubka caloosha.
• Cadaadiska iyo walbahaarka (Stress) – Wuxuu sababi karaa dhaawac ku yimaada xuubka caloosha.
• Cuntooyinka aadka u kulul ama xasaasiyadda keena – Sida hilibka shiilan, cuntooyinka aadka u xawaashan iyo cabitaannada aashitada leh.
• Xanuunada la xiriira difaaca jirka (Autoimmune diseases) – Sida marka jirka uu weeraro xuubka caloosha si qalad ah.

Calaamadaha Gastritis

Dadka qaba Gastritis waxay dareemi karaan:

• Xanuun caloosha ah – Gaar ahaan xanuun gubasho leh oo ka dhaca qeybta sare ee caloosha.
• Lalabo iyo matag – Gaar ahaan kadib cunto cunis.
• Laab-jeex iyo dibiro (Acid reflux)
• Luq-luq iyo calool fadhiid
• Dhimista rabitaanka cuntada
• Dareen culays caloosha ah kadib cunto cunis

Sidee ayuu xanuunkan u saameeyaa dadka Soomaaliyeed?

Dadka Soomaaliyeed, sida dad badan oo kale, waxay u nugul yihiin Gastritis sababo la xiriira:

• Cunista cuntooyinka xad-dhaafka u xawaashan – Cuntooyinka sida bariiska, hilibka shiilan iyo maraqyada aadka u kulul waxay keeni karaan xanaaq ku dhaca caloosha.
• Isticmaalka shaaha iyo bunka badan – Waxay kordhiyaan aashitada caloosha.
• Walbahaarka iyo xaaladaha nololeed – Dadka qurbaha ku nool waxay la kulmaan culeysyo badan oo dhanka nolosha ah, taasoo kordhin karta khatarta Gastritis.
• Daawooyin badan oo NSAIDs ah – Badanaa dad badan oo Soomaaliyeed waxay isticmaalaan Aspirin ama Ibuprofen si ay xanuun u baabi’iyaan, iyagoo aan ogeyn in ay dhaawici karaan xuubka caloosha.

Daawooyin dabiici ah oo waxtar u leh

Waxaa jira dawooyin dabiici ah oo caawin kara dadka qaba Gastritis, kuwaas oo ay ka mid yihiin:

• Malabka (Honey) – Wuxuu leeyahay sifooyin bakteeriyada disha, waxaanu caawiyaa dib u dhiska xuubka caloosha.
• Caano Geela – Waxaa la aaminsan yahay in ay caawiso dheefshiidka iyo yaraynta caabuqa caloosha.
• Qaxwaha cagaaran (Green Tea) oo lagu cabo malabka – Waxay caawisaa yaraynta bakteeriyada H. pylori.
• Xabbadu Sawda (Black Seed) – Waxay leedahay sifooyin lid ku ah caabuqa waxayna yareyn kartaa bararka caloosha.
• Sinjibiil (Ginger) – Waxay caawisaa dheefshiidka waxayna yareyn kartaa mataga iyo xanuunka caloosha.

Goorma ayaa la rabaa in la booqdo dhakhtar?

Haddii aad isku aragto calaamadaha soo socda, waxaa lagugula talinayaa inaad la xiriirto dhakhtar:

• Xanuun caloosha oo aad u daran ama aan iska tagin.
• Matag dhiig leh ama saxaro madow.
• Miisaankaaga oo si lama filaan ah hoos ugu dhaca.
• Calaamadaha oo soconaya muddo dheer inkastoo aad bedeshay cuntadaada.

Gunaanad

Gastritis waa xanuun caloosha saameeya oo ay sababi karaan bakteeriyo, daawooyin, ama qaab nololeed xumo. Dadka Soomaaliyeed waxay khatar ugu jiraan xanuunkan sababo la xiriira cunnooyinka xawaashka badan, isticmaalka daawooyinka NSAIDs, iyo cadaadiska nololeed. Si looga hortago, waxaa muhiim ah in la beddelo hab-nololeedka, la yareeyo stress-ka, lana isticmaalo daawooyin dabiici ah sida malabka iyo caano geela. Haddii xanuunku sii socdo, dhakhtar la tasho si laguu siiyo daawayn habboon.