Xanuunka Dhiig Karka: Sababaha, Calaamadaha, iyo Daawooyinka Dabiiciga ah

LONDON (Daawada) Xanuunka Dhiig Karka: Sababaha, Calaamadaha, iyo Daawooyinka Dabiiciga ah

Waa maxay xanuunka dhiig karku?

Dhiig-karku (Hypertension) waa xanuun daba-dheer (chronic disease) oo cadaadis xoog leh ku saara xididdada dhiigga, taasoo keeni karta dhibaatooyin halis ah sida wadne-xanuun, istaroog (stroke), iyo shaqo-gab kalyaha. Waxaa loo yaqaannaa "qatun aamusan" maxaa yeelay si tartiib ah ayuu u saameeyaa jirka iyada oo aan calaamado muuqda oo horudhac ah la dareemin.

Maxay tahay sababta dhiig-karku ugu badan yahay dadka Soomaaliyeed?

Dadka Soomaaliyeed waxay la kulmaan dhiig karka sababo badan aawadood oo ay kamid yihiin:

• Hidde-Side (Genetics): Haddii qoyskaagu leeyahay taariikh xanuunka dhiig-karka, waxaa laga yaabaa inaad adna halis ugu jirto.
• Cunto aan caafimaad lahayn: Cunista cuntooyinka cusbada badan leh, dufanka badan iyo cuntooyinka la warshadeeyay waxay kordhin karaan halista dhiig karka.
• Cadaadiska nololeed (Stress): Nolol adag, qaxootinimo, shaqo la’aan iyo walaaca joogtada ah waxay sare u qaadi karaan cadaadiska dhiigga.
• Jimicsi la’aan: Dad badan oo Soomaaliyeed, gaar ahaan kuwa ku nool dalalka horumaray, ma helaan fursado ku filan oo ay jirkooda ku dhaqaajiyaan.
• Cabista sigaarka iyo qaadista qaadka: Labadan waxay keeni karaan xididada dhiigga oo ciriiri gala, taasoo sare u qaadaysa dhiig karka.

Calaamadaha dhiig karka

Dhiig karku ma laha calaamado muuqda inta badan, laakiin haddii uu heerkiisu aad u kordho, waxaa dhici kara:

• Madax xanuun joogto ah
• Dawakh iyo indho madoobaad
• Wadnaha oo si xowli ah u garaaca
• Daal badan
• Neefsashada oo ku adkaata

Sidee lagu baaraa dhiig karka?

Dhiig karka si sahlan ayaa loo ogaan karaa adigoo isticmaalaya qalab lagu cabbiro (sphygmomanometer). Waa muhiim in qofku si joogto ah u hubiyo dhiiggiisa si looga hortago waxyeelladiisa.

Daawooyinka dabiiciga ah ee dhiig karka

Haddii aad rabto in aad yareyso dhiig karka si dabiici ah, waxaa jira tallaabooyin aad qaadi karto:

• Cabista casiirka rummaanka: Rummaanku wuxuu caawiyaa, fidiyaa xididada dhiigga, taasoo yareyn karta cadaadiska dhiigga.
• Cunista toonta: Toontu waxay leedahay awood dabiici ah oo yareysa dhiig karka waxayna xoojisaa wadnaha.
• Cabista shaaha hibiscusu (Hibiscus tea): Waxaa la ogaaday in shaahani uu hoos u dhigo cadaadiska dhiigga.
• Jimicsi joogto ah: Socodka maalinlaha ah (30 daqiiqo) wuxuu caawiyaa yareynta dhiig karka.
• Yareynta cusbada: Cuntooyinka cusbada badan leh waxay dhiigga ka dhigaan mid ciriiri gala, taasoo sare u qaadi karta dhiig karka.
• Yareynta walaaca iyo stress-ka: Qofka oo sameeya neefneefsi, salaadda, ama nasasho joogto ah ayaa yareyn kara dhiig karka.

Dhiig karka iyo Somalida ku nool dibadda

Somalida ku nool qurbaha waxay halis u yihiin dhiig karka sababo ay kamid yihiin:

• Cuntooyinka la warshadeeyay oo ka duwan cuntooyinkii dabiiciga ahaa ee Soomaaliya laga isticmaali jiray.
• Nolol fadhiga badan leh (sedentary lifestyle)
• Walaaca iyo cadaadiska nolosha qurbaha

Gunaanad

Dhiig karku waa xanuun halis ah oo inta badan aan la dareemin ilaa uu keeno dhibaatooyin daran. Waxaa muhiim ah in la sameeyo baaritaan joogto ah, la yareeyo cunista cusbada iyo dufanka badan, la sameeyo jimicsi, lagana fogaado walbahaarka.